Nederland is gepreoccupeerd met de Tweede Wereldoorlog. Het lijkt nog immer de ultieme test geweest te zijn voor " goed" en " kwaad" , voor aan de juiste kant staan of aan de foute. Veel van onze huidige problematiek raakt aan dat nationalisme, er wordt hier niet erg grensoverschrijdend gedacht. Een van de eerste dingen die we van andere regimes willen weten, is of we er geld aan kunnen verdienen. Money boven moraal, in plaats van mind over matter.
Om die reden is het niet vreemd dat figuren als Dries Riphagen kunnen floreren. Het is makkelijk om nu een oordeel te hebben (" gladjakker" was de eerste kwalificatie die ik in de zaal hoorde na afloop van de film, maar dat is nog een milde). We zullen moeten inzien dat er ook in het huidige tijdsgewricht figuren zijn die liever handel drijven met China, Rusland of Saoedi-Arabie, dan dat ze nadenken over de wrede gebeurtenissen in die landen. Uiteraard kan men tegenwerpen dat die landen ons allemaal niet bezetten waar de Duitsers dat in WO2 wel deden, maar dan nog: hebben we de plicht om over onze schaduw heen te stappen of is overleven een belangrijker goed?
Als de film bij mij het effect heeft dat ik over zaken als bovenstaande nadenk, dan is ie goed. En dat moet ik "Riphagen' nageven: ik vond het een goede film. Even door het bij vlagen matige acteerwerk heen kijken (niet van Jeroen van Koningsbrugge overigens, die doet het prima), vooral de aandacht richten op het ingenieuze script. Als dat je lukt, dan kun je zonder waardeoordeel vooraf van een prima film genieten.
Dries Riphagen heeft echt bestaan. Hij is een schimmig figuur met vele gezichten: aan de ene kant is hij de figuur die onderduikers lijkt te helpen, aan de andere kant heeft hij vrije toegang tot de Nazi-hoofdkwartieren en drijft hij ongegeneerd zijn mensenhandel. Hij berekent een marge voor zichzelf: van alle mensen die hij uitlevert en op transport laat zetten, troggelt hij eerst een deel van de bezittingen af onder het mom van veiligstelling tijdens en teruggave na de oorlog.
Uiteraard loopt dit in de smiezen van het verzet, die hun zinnen zetten op het liquideren van deze dubbelhartige landgenoot. Maar Riphagen blijkt een charlatan: door her en der druk te zetten infiltreert hij tegelijkertijd in de verzetsgroep Gerrit van der Veen, een van de belangrijkste schakels in de Amsterdamse weerstand tijdens 40-45.
De oorlog loopt op zijn eind, de Duitsers beginnen zich terug te trekken, maar zowel Riphagen als een kleine groep overlevers uit het verzet zijn nog niet klaar. Riphagen zint op een overlevingsmechanisme, waar verzetsman Jan van Liempd nog 1 keer wil toeslaan: hij pleegt een aanslag op Riphagen. Als vervolgens de vrede uitbreekt, moeten de geheime diensten alle losse eindjes van de oorlog aan elkaar gaan knopen: wie was goed en wie was fout?
Het blijkt dat Riphagen zijn zaakjes genadeloos goed voor elkaar had, zijn manipulaties lijken hem achteraf een brandschoon imago op te leveren. Lijken.
Zoals gezegd: het script is sterk. Ik laat even in het midden waar mijn begrip begint en waar mijn sympathie ophoudt. Dat is een verdomd knap resultaat van deze regisseur. Ik heb een nadenk-film gezien.
Met oa Jeroen van Koningsbrugge, Kay Greidanus, Anna Raadsveld, Sieger Sloot, Lisa Zweerman
Geen opmerkingen:
Een reactie posten